Omgaan met de werknemer met Asperger autisme

Een publicatie van: Basecode

Wanneer je onderneemt zal de vraag om personeel vaak samenhangen met de conjunctuur. De noodzaak is het hoogst wanneer de vraag het hoogst is. Omdat ik ondernemer ben in de ICT wordt ik meestal al "autist" genoemd. Gewoon omdat mensen het abstracte niveau niet snappen. Dat dat de lading niet dekt lees je hier.

Soms moeten dingen gewoon even samenkomen om een vraag te laten ontstaan. Ik begon mijn bedrijf in 2014 en kreeg meteen een enorme opdracht van een groot Ziekenhuis in Dordrecht. Ik had snel personeel nodig, en omdat ik aan het starten was met mijn bedrijf koos ik ervoor om personeel flexibel aan te nemen. Ik had al contacten met UWV-werkplein, een initiatief van UWV om mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt aan een baan te helpen.

Wij zijn in die periode gegroeid van 0 naar 13 mensen. Het is dus erg snel gegaan. Mijn voornemen was aan te sturen op een mix van 50% 50% van mensen met en zonder rugzakje. Laat me even vooropstellen: deze omschrijving "rugzakje" bleek precies omgekeerd. De mensen die geen profiel hadden met een achterstand wisten het op een bijzonder onvoorspelbare manier grondig te verprutsen. De mensen met een rugzakje bleken de ideale werknemer.

De werknemers waar ik het mee getroffen heb met Asperger in de rugzak:

• Waren beleefd en netjes in de omgang,
• Kwamen altijd op tijd,
• Namen het werk serieus,
• Moest je herinneren te stoppen met werken voor pauze en einde werkdag,
• Leerden online "bij" wat ze gedurende de werkdag misten.

Herkent u er iets aan? De mensen zonder rugzak waren precies het omgekeerde. Grofgebekt, onbeleefd, altijd te laat, kantjes eraf lopen en te vroeg naar huis. Ik riep nog, "doe mij maar allemaal autisten". Iets waar ik nog wel wat wijze lessen in moest leren.

We moeten beseffen dat de maatschappij waarin wij leven, waarin onze felbegeerde autisten in zijn opgegroeid, wordt gedicteerd door de mensen die er op een of andere manier lekker doorheen fluiten. Ben je charismatisch, lekker soepel in de motoriek, mainstream haartjes en kleedjes, dan accepteert de maatschappij je zonder te vragen. Voor onze autisten moet je er rekening mee houden dat zij zich al van kinds af aan hebben moeten aanpassen aan onze maatschappij.

Hulpverleners, ook al hebben ze het beste voor, bakken er soms helemaal niets van. Dat komt omdat wij geneigd zijn deze mensen om te buigen naar de voor ons aanvaardbare maatschappij. Dat wil dus zeggen dat je iets probeert waarvan bewezen is dat dat niet gaat lukken.

Je zult de persoon dus moeten aanvaarden als "af". Hiermee moet -JIJ- werken, en niet andersom. Je moet dus niet proberen de afstand te overbruggen door de werknemer met afstand tot de arbeidsmarkt bij te scholen, om te buigen, in een malletje te persen. Je moet eerst aanvaarden dat "dit het is". En dat is niet neerbuigend. Ik heb zeer begaafde mensen in dienst gehad die uitmuntend waren in het vak. Zeer gedreven om er wat van te maken. Welliswaar met haken en ogen waar ik mee moest leren werken.

Als voorbeeld wil ik een jongen met Asperger autisme voorstellen, laten we hem "Stenn" noemen. Het UWV vertelde Stenn "Jij hoeft niet meer te solliciteren, met jou wordt het toch nooit wat". Lekker voor de motivatie van onze Stenn, die al 10 jaar thuis zat. Stenn had zichzelf leren programmeren, en door zijn interesse en begaafdheid om in een abstracte wereld te opereren had hij zichzelf bekwaamd in vrijwel alle programmeertalen die de wereld te bieden heeft. Hoezo zit deze man dan thuis? Stenn had een urenbeperking, zijn begeleiders hadden hem ingeschaald op 8 uur per week maximaal.

Maar, als je de ruimte biedt om deze man zichzelf te laten zijn en te opereren in een wereld die hem aanspreekt, waarin hij kan groeien en zichzelf ontplooiien, dan heb je de ideale werknemer. Helaas kreeg onze Stenn "professionele begeleiding". Een specialist in het vak die een uur van te voren de afspraak probeerde te verzetten. Sorry, als je specialist bent dan moet je weten dat, uitzonderingen daargelaten, autisme zich niet laat typeren door een flexibele planning.

Er zijn een aantal handvaten waarmee je de begeleiding in betere banen kunt leiden:

• Begin iedere opdracht met een uitleg,
• Werk tussenliggende stappen uit,
• Werk tussenliggende stappen uit in deelstappen,
• Zet te verwachting in een tijdlijn,
• Geef aan wanneer de volgende meeting is, plan die en houdt je eraan.

Voor mij was het genoeg om driemaal per week een half uurtje samen te zitten. Daar waar het met andere werknemers nog een hele tijd over het weekend en het weer gaat, kan je met de asperger werknemer beduidend korter "meeten". Evalueer hoe het is gegaan, waar hij/zij tegenaan is gelopen, wat de volgende stappen zijn, en wat de nieuwe planning is. Leg alle punten netjes vast, en als de situatie het toelaat, neem het gesprek op om laten terug te kijken / luisteren of je feedback hebt gemist.

Vooral het "over feedback heen stappen" heeft me een aantal keer genekt. Dat wil zeggen, het was mijn vak niet om mensen te begeleiden, en voor mij ook de eerste keer. Na Stenn zijn er diverse andere dames en heren geweest die rollen hebben vervuld. Er de grote gemene deler wees uit dat als ik beter had geluisterd, en meer over de materie had geweten ik problemen voor had kunnen zijn.

Een voorbeeld wordt geschetst door een andere werknemer. Laten we hem Romain noemen. Romain liep "vast". "Vast" als in tegen een blokkade aanlopen en geen uitweg zien. En als Romain vast liep was zijn natuurlijke instinct "weglopen". Bij Romain heb ik dergelijke signalen gemist. Wij wilden met het hele bedrijf op de foto. Romain vertelde terloops "daar houd ik niet van". Een hele subtiele opmerking die amper was te verstaan en die niet aan de persoon die het organiseerde was gericht. De oplossing voor dit probleem was de dag van de foto er niet te zijn. Maar daarmee ook een probleem hebben gecreeerd voor zichzelf, want hoe keer je terug na dergelijke ongehoorzaamheid. Met als gevolg dat jij als werknemer de goede man kunt gaan zoeken. Want de reden dat hij er niet is is niet aangekondigd. Hij kan ziek zijn, kan pech hebben gekregen, vervoer hebben gemist, iets zijn overkomen. Je weet het niet en alle scenario's spoken door je hoofd. Uitkomst, Romain liep tegen een blokkade aan waar de meeste mensen wel uitkomen, maar voor hem een onoverkoombaar probleem opleverde.

Het dossier van de persoon is dus erg belangrijk, en meestal niet beschikbaar. Niet beschikbaar als in nooit gevormd, of als in vertrouwelijk want "persoonsgegevens".

Mijn ervaring is: spring in het diepe en maak het mee. Ik heb de mooiste mensen ontmoet die zeer gedreven. Zeer inhoudelijk. En erg prettig in de omgang zijn. Vooropgesteld, het moet passen en er moet een basis van vertrouwen zijn. Mijn tip is: pas jezelf aan aan het profiel, en vraag niet het profiel aan te passen aan jou of jouw proces. Die laatste ga je verliezen.

Wil je meer weten over mijn ervaring met mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in de hoogbegaafheid, hoog sensitief, Asperge en gespecialiseerde profielen. Vraag het me gerust.